Burn Out
Burn out en bijnieruitputting is eigenlijk hetzelfde. We gebruiken vaak de term burn out, maar het probleem is dat de bijnieren zijn uitgeput en geen cortisol meer kunnen aanmaken. Waardoor we uitgeput, in de war, emotioneel, overgevoelig, slapeloos, energieloos en depressief kunnen worden. Een veel voorkomend probleem waar veel mensen mee te maken hebben (gehad).
De cijfers zijn schrikbarend, en de voorspellingen zijn, zeker nu we in zo’n bizarre situatie zijn beland, niet gunstig. Vorige week nog in het nieuws, dat er veel mensen richting een burn out bewegen door de extra werkdruk, het thuis lesgeven aan de kinderen terwijl ze zelf ook moeten werken, zieke en kwetsbare naasten niet kunnen bezoeken, continu met het gezin op elkaars lip zitten.
Ik hoop dat ik met deze informatie een bijdrage kan leveren aan het verbeteren van jouw leven, en aan het bewustzijn dat we goed voor onszelf moeten zorgen om met elkaar te voorkomen dat straks de helft van de mensen ingestort is voordat we weer echt in vrijheid kunnen leven.
Hormonen
De hormonen in ons lichaam zorgen ervoor dat we in balans blijven. Hormonen zijn eigenlijk ‘boodschapperstofjes’, ze worden aangemaakt in verschillende hormoonklieren in ons lichaam en vervolgens afgegeven aan het bloed, om naar de plek te gaan waar ze nodig zijn en daar in de cel hun boodschap te brengen. Hun boodschap kan bijvoorbeeld zijn: ‘meer schildklierhormoon aanmaken’, als in het bloed wordt gemeten dat daar te weinig van aanwezig is, waardoor de stofwisseling vertraagt. Het gaat om heel kleine hoeveelheden met een groot effect.
Als het gaat over stress, burn out en bijnieruitputting kunnen we niet om hormonen heen. Stresshormonen beïnvloeden allerlei andere processen in ons lichaam. Dat is de reden dat stress zoveel invloed heeft op onze spijsvertering, vruchtbaarheid, stemming, gewicht, slaap…
Vaak gaan we met onze symptomen naar de dokter en krijgen we symptoombestrijders: slaappillen, laxeermiddel, de pil, maagzuurremmers, anti-depressiva… Terwijl het ‘misschien’ een beter idee is om naar de oorzaak van de klachten te kijken en die aan te pakken. Ook al is dat vaak moeilijk. Want we willen wel verandering, maar we willen niet veranderen. En in het geval van stress is een spiegel onvermijdelijk. Als we ons stresshormoon cortisol naar beneden willen krijgen, zullen we onze hormonen weer in balans moeten brengen. Dat betekent de bron van stress aanpakken, en de tegenhangers van cortisol boosten.
Stressreacties
We hebben allemaal wel eens te maken met acute stress. Een bijna-ongeluk, een donker steegje terwijl er iemand verdacht dicht achter je loopt, een ruzie… Wat we dan voelen is adrenaline. Dat is de eerste stof die wordt aangemaakt bij een schrikreactie. Ons hart gaat harder kloppen, we worden heel alert, alle energie gaat naar spieren en hersenen.
Als er langer durende stress is (het bijna-ongeluk loopt uit op een nare situatie, die persoon in dat steegje zit daadwerkelijk achter je aan, de ruzie explodeert) gaat ons lichaam cortisol aanmaken. Dat doet ongeveer hetzelfde in ons lichaam. Heel fijn om te overleven, want in sommige situaties is het nodig om te kunnen vechten, vluchten of bevriezen. Zoals vroeger nodig was als we een sabeltandtijger tegenkwamen. De vrouwen hebben nog een andere optie omdat die eerste drie niet altijd handig waren als we de vuurplaats en de kinderen wilden beschermen: flocking. Bij elkaar komen, een groep vormen. (Dat doen we nog steeds als er bijvoorbeeld een nieuwe baas is die ons niet bevalt bijvoorbeeld. Herkenbaar?)
Ons lichaam is gemaakt voor kortdurende stress en zal daar ook baat bij hebben. We kunnen overleven, presteren, onze conditie verbeteren, ons aanpassen aan de nieuwe situatie. Maar ons lichaam is ook gemaakt om na kortdurende stress een herstelperiode te hebben. Zodat spierschade kan herstellen en spieren sterker kunnen worden. Zodat alles dat onderdrukt is tijdens de stressvolle gebeurtenis weer energie en aandacht krijgt. Een periode van ‘rest en digest’.
En daar hebben we dan de grote oorzaak van een burn out… want daar komen we tegenwoordig nauwelijks meer aan toe. Genoeg en volwaardige slaap, regelmatig momenten van ontspanning, meditatie, wandelen, natuur, yoga, rustig en diep ademhalen, je hoofd leeg, niets doen, jezelf op nr 1. Zeg eens eerlijk, hoeveel van deze heerlijkheden heb jij dagelijks in je leven? Gun jij jezelf dat?
Chronische stress
In onze huidige samenleving hebben ontzettend veel mensen te maken met chronische stress. We hebben dan wel niet meer te maken met sabeltandtijgers, maar (naast dat we nu wel met een virus te maken hebben en de beperkende keuzes die daarin worden gemaakt) we staan continu onder druk door de enorme hoeveelheid prikkels die we te verwerken krijgen, willen continu beschikbaar zijn op social media, combineren werk met zorg voor kinderen en evt ouders, ervaren life-events, willen ‘een leuk leven leiden’, perfecte selfies maken, gaan te laat naar bed, nemen geen tijd voor herstelmomenten, en niet te vergeten: onze eigen overtuigingen. Ik ben niet goed genoeg, ik moet het allemaal alleen doen, ik moet het perfect doen, als ik het niet doe doet niemand het, ik mag er niet zijn, ik ben niets waard…
De symptomen die we ervaren als ons cortisol continu hoog is, zijn:
– Hoge bloeddruk
– Nooit ziek/ontstekingen
– Verlies van spiermassa
– Buikvet
– Dun haar
– Dunne rimpelige huid
– Laag libido
– Slaapstoornissen
Is dit herkenbaar voor je? Dan is het hoog tijd om een stap terug te doen. Aan de noodrem te trekken. Voor jezelf te gaan zorgen. Grenzen aan te geven. Nee te zeggen. Je shit aan te kijken.
Bijnieruitputting
Als je niet luistert naar de signalen die je lichaam geeft, en je blijft over je eigen grenzen gaan, je lichaam moet continu cortisol aanmaken en je zorgt niet voor genoeg rust, ontspanning, slaap en andere herstelmomenten, kunnen je bijnieren uitgeput raken. Dat is de laatste en duidelijkste manier van je lichaam om je je te vertellen dat je zo niet verder kunt. Je lichaam heeft hints gegeven, gefluisterd, tegen je gepraat, geschreeuwd, maar je hebt alle signalen genegeerd of je bent niet in staat geweest om er goed op te reageren.
Als je bijnieren zijn uitgeput dan werken ze niet meer (goed). Dan kun je dus ook niet genoeg cortisol meer aanmaken om op te staan, prikkels te verwerken, emoties te reguleren, je bloeddruk op peil te houden, en andere ’normale’ zaken. Een bijnieruitputting is er in verschillende stadia, en de symptomen dus ook:
- zwakte, mn in de ochtend
- lage bloeddruk
- lage bloedsuiker
- geheugenproblemen
- gevoelig voor licht, geur en geluid
- hoge ontstekingsgevoeligheid
- moeite met in slaap vallen en opstaan
- allergieen
- angst
- donkere cirkels onder de ogen
- drang naar zout en/of zoet
- laag libido
Ik spreek wel eens (regelmatig) mensen die behoorlijk wat van deze symptomen hebben maar nog niet zover zijn dat ze alleen nog maar in bed of op de bank kunnen liggen, en die nog steeds beweren dat het wel mee valt. Dat een weekendje rustig aan genoeg is om vervolgens weer verder te rennen. Dat het altijd erger kan. Dat er niets aan de hand is.
Logisch wel. Want als je erkent dat er iets aan de hand is, moet je ook erkennen dat je iets moet veranderen. En dat vinden we lastig…
What to do?
Dus je bent op de bank beland en je kunt niets meer. Behalve huilen, hyperventileren en piekeren. Of je bent nog niet zover maar moet wel eerlijk aan jezelf toegeven dat er iets moet gebeuren. Wat dan? Er is geen vast stappenplan omdat iedereen anders is en elke burn out anders is en de oorzaken voor iedereen anders zijn.
Ga eerst gewoon eens zitten en ga naar binnen. Maak contact met jezelf. Je ademhaling om te beginnen. Observeer. Observeer je lichaam. Waar zit spanning? Wat voel je? Wat gebeurt er als het stil wordt? Zijn er emoties? Gaat je hoofd heel hard aan de gang om maar niets te hoeven ervaren? Laat dat hoofd maar even razen en focus je op iets anders. Neem waar. Observeer. Voel. En oordeel niet! Wees zacht. Wees lief. Je bent ok.
De aller- allereerste stap die je moet nemen is herkennen en erkennen. Toegeven aan dat wat er is. Niet meer vechten. Niet meer volhouden. Niet meer doen alsof er niets aan de hand is. Niet meer de schone schijn hooghouden. Niet meer mooi weer spelen tegenover jezelf en de buitenwereld. Misschien helpt het om te weten dat je niet alleen bent. Dat het ok is om hier open over te zijn. Dat je niet per se sterk bent als je alleen maar hard aan het werk bent en voor anderen zorgt. Maar dat je juist sterk bent als je kunt zeggen: het is genoeg. Ik kan niet meer. Nu ben ik aan de beurt.
Er zijn veel dingen die je kunt doen als je in een burn out bent beland. Daar ga ik ook nog op in. Maar dit. Echt. Sla deze stap niet over.
Ontspanning
Er zijn programma’s voor mensen met een burn out, of liever gezegd voor hun werkgevers, die claimen dat de werknemer weer binnen 6 weken aan het werk is. Dat is natuurlijk leuk voor de werkgever, maar het feit is dat je niet kunt voorspellen hoe lang iemand nodig heeft om te herstellen. En het is daarbij natuurlijk de vraag of terugkeren naar het werk wel de oplossing is, als daar de kern van het probleem ligt. Ga vooral voor een programma op maat. Waar gekeken wordt naar jou. Waar je vandaan komt, hoe je er nu bij zit, wat jij nodig hebt. Voor sommigen is een schop onder de kont een prima methode, voor anderen is afremmen een beter idee. Voordat ze head over heals de volgende burn out inrennen.
Vergis je niet, ik ken genoeg mensen die nu met hun 4e burn-out te maken hebben. Als je de oorzaak van het probleem niet aankijkt en oplost, is het alleen maar een kwestie van tijd voordat het weer mis gaat. En soms hebben we meerdere lessen nodig voordat we echt iets kunnen aankijken en veranderen.
Waar je in ieder geval mee aan de slag moet, is ontspanning. Herstelmomenten. Slapen. Mediteren. Yoga. (RUSTIG) wandelen. Je ademhaling. Niets doen. Loslaten. Doen wat JIJ leuk vindt.
JA MAAR:
– Ik kan helemaal niet slapen! Slaap is juist vaak een probleem als je een burn-out hebt. Omdat cortisol en melatonine verkeerdom werken bij een burn-out, kun je vaak ’s ochtends je bed niet uitkomen en krijg je (na een dip) ineens een opleving in de avond. En lig je dus wakker als je net zo netjes op tijd naar bed bent gegaan. Dit herstelt zich weer. Gun jezelf in ieder geval vast een regelmatig dag-nacht ritme, ga op tijd naar bed, laat je beeldschermen 2 uur voor bedtijd al uit, slaap in een donkere kamer, eet geen koolhydraten meer ’s avonds, doe yoga nidra voor of als je in bed ligt, ademhalingsoefeningen, schrijf alles nog even van je af…
– Als het stil wordt, word ik onrustig! De stilte kan confronterend zijn. De leegte. Het niks doen. Want dan komen de gedachten. De oordelen. De onrust. Observeer maar. En doe het lekker toch. Luister er niet naar. Het gaat elke dag een beetje beter. Plan dagelijks meerdere momenten in om even niets te doen. Ga gewoon 5 minuten voor je uit staren met een kopje thee. Zet je wekker en neem elk uur 1 minuut de tijd om heel rustig te ademen (liefst met een essentiele olie, daarover later meer). Doe mindfulnessoefeningen. Mediteer. Adem in. Adem uit. Gun het jezelf. Je bent het waard.
– Als ik niets doe, of doe wat IK leuk vind, dan loopt alles mis, dan gebeurt er niets, dan vind niemand me nog aardig/de moeite waard! Think again. Allemaal overtuigingen die gemaakt hebben dat je nu bent waar je bent. Tijd om ze te bedanken en los te laten. Lastig, I know. Als het niet zelf lukt dan kun je altijd op zoek naar een coach. Dat is sowieso wel aan te raden. Wees welkom!
Beweging
In eerste instantie is er nauwelijks energie, soms niet eens om je arm op te tillen. Vraag dan ook niet teveel van jezelf. Je hoeft niet meteen te gaan hardlopen omdat dat zo gezond zou zijn. Je mag beginnen waar je nu bent. Even de straat op en neer lopen kan al een mooi begin zijn. Of de trap op en neer. Of een zonnegroet per dag. En volgende week 2 per dag. Zachte energie. Geen eisen. Maar probeer wel heel rustig elke dag iets aan beweging te doen. Probeer op te bouwen naar een lange wandeling elke dag, in een rustig tempo. Powerwalking is voor later. Hardlopen al helemaal.
Yoga is heerlijk voor lichaam en geest. Zorg dat je thuis een matje hebt en ga eens een paar lessen doen van Yoga with Adriene. Of een andere yogi die jou aanspreekt. Leg de lat niet te hoog, je hoeft niet je benen in je nek te kunnen leggen om iets aan yoga te hebben. Het gaat om je eigen proces.
Als dat allemaal goed gaat en je voelt dat je klaar bent om meer en uitdagender te gaan bewegen, kun je erbij gaan sporten. Blijf lekker dagelijks wandelen en ga 2 tot 3 x in de week sporten. En kies dan vooral een sport die jij leuk vindt! Dan houd je het ook beter vol. Als je hardlopen verschrikkelijk vindt ga je toch lekker boksen, of volleyballen. Plezier is een belangrijk onderdeel van sport.
Houd bij sporten rekening met de volgende regels:
– geef je lichaam minstens 48 uur de tijd om te herstellen als je het hebt uitgedaagd. Na 2 etmaal zijn je spieren weer hersteld en kun je ze opnieuw uitdagen.-na 4 dagen ben je weer terug bij ‘af’. Zorg er dus voor dat je niet te lang tussen twee trainingen laat als je ook iets op wilt bouwen.
– na 45 minuten intensief sporten gaat je lichaam cortisol aanmaken. Zorg er dus voor dat je niet langer dan dat intensief sport.
– kies liefst voor een vorm van krachttraining ipv duursport. (bij hardlopen: liever sprintjes dan trainen voor de marathon) Dit zorgt voor de aanmaak van testosteron en groeihormoon; opbouwende hormonen en tegenhangers van cortisol
– sport niet ’s avonds laat maar liever overdag
Voeding
Als je een bijnieruitputting hebt, kun je ook veel doen in je voeding om je lichaam te ondersteunen en te helpen herstellen.
Alcohol is een van de dingen die je van het menu zou moeten halen. Het is voor veel mensen een manier om te ontspannen/ontsnappen. Pijn te verzachten. Niet te hoeven voelen. Iets niet te hoeven aankijken. Minder te piekeren en daardoor makkelijker in te slapen. Maar het is natuurlijk geen oplossing en je doet er je lichaam geen plezier mee.
Ten eerste belast je hiermee je lever, die de gifstoffen uit je systeem moet halen en afvoeren.
Ten tweede slaap je er helemaal niet beter van. Inslapen gaat misschien makkelijker, maar doorslapen verslechtert vaak juist en dan lig je dus wakker ’s nachts terwijl je eigenlijk de zo noodzakelijke uren slaap zou kunnen krijgen.
Ten derde verhoogt alcohol je cortisol wel tot 24 uur. Juist. Meer stresshormoon in je lichaam terwijl jij denkt dat je aan het ontspannen bent. Gun jezelf eens een alcoholvrije periode. En kijk wat het voor je doet.
Een andere reden dat je lichaam met extra stress te maken kan hebben, is een voedselallergie. Als je darmwand continu beschadigd raakt door voedsel dat je niet goed kunt verteren, betekent dat ook continu stress in je lijf. Gluten en zuivel zijn de grootste boosdoeners maar het kan ook heel goed zijn dat je op andere voedingsmiddelen reageert. Met allerlei klachten als gevolg. Omdat dit zo’n grote rol kan spelen voor je hele gezondheid, heb ik in mijn praktijk ook de mogelijkheid om voedselallergie te testen via een bloedonderzoek. Met al veel mooie resultaten!
Om je bloeddruk op peil te houden en het transport van voedingsstoffen te vergemakkelijken, is het belangrijk om voldoende zout binnen te krijgen. Elke ochtend een theelepel sole (oplossing van keltisch zeezout in water, google maar eens) in een glas water is een goede manier om hiervoor te zorgen.
Zorg voor voldoende verzadigde vetten (avocado, ongebrande ongezouten noten, ei, roomboter) en omega-9 (olijfolie, avocado, noten).
Bij hoge stress is er vaak sprake van een magnesiumtekort. Magnesium kan ook helpen bij het ontspannen van je spieren. Je kunt het als supplement bijslikken. ’s Avonds magnesiumolie op je spieren (laten) masseren of een voetenbadje met magnesiumvlokken helpt ook om voor het slapen gaan te ontspannen.
Essentiële oliën
Bij bijnieruitputting kun je naast ontspanning, voeding, coaching en supplementen ook met essentiële oliën werken. Ze kunnen je zowel lichamelijk als geestelijk krachtig en zacht ondersteunen bij verschillende processen.
Het fijne van essentiële oliën is dat ze niets forceren in je lichaam en geen bijwerkingen hebben. Ze ondersteunen het zelfherstellend vermogen van het lichaam en brengen balans. Daarnaast werken ze aromatisch via het limbisch systeem. De werking van geuren op je stemming is zo bijzonder! En toch zo dagelijks. De geur van vers brood geeft bijna iedereen een vertrouwd en gezellig gevoel. En we weten allemaal dat je een appeltaart in de oven moet zetten als je je huis wilt verkopen.
Zo kunnen essentiële oliën een positieve invloed hebben op je stemming. Citrusolien hebben bijvoorbeeld een upliftende werking en zijn heel fijn om te diffusen bij depressieve gevoelens.
Een paar voorbeelden van oliën waar ik mooie ervaringen mee heb opgedaan:
Basil is een olie die je ‘s ochtends op je bijnieren kunt smeren bij een burn-out voor meer energie en het ondersteunen van je bijnieren.
Lavendel zorgt niet alleen voor ontspanning en rust maar is ook een natuurlijke antidepressivum en blijkt heel goed inzetbaar bij angst. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat het minstens zo goed werkt als antidepressiva maar dan zonder bijwerkingen.
Serenity is een heerlijke blend die speciaal is samengesteld om de nachtrust te ondersteunen. Heerlijk voor een massage voor het slapen gaan, om onder je voeten te smeren en in de diffuser te doen.
Bergamot is de olie van de zelfliefde. Deze heerlijke citrusolie wordt net als lavendel ingezet bij angst en depressie.
Peace is de favoriete olie bij ons thuis om tot rust te komen en voor de bedtime-massage van mijn kinderen. Aardend & ontspannend.
Balance smeer ik elke ochtend onder mijn voeten voor aarding, om beter bij mezelf te kunnen blijven.
Melaleuca is een olie met een ontsmettende werking, letterlijk en figuurlijk. Deze olie kan je helpen om beter je grenzen aan te geven.
Zoals je ziet zijn er diverse toepassingen van allerlei oliën mogelijk. Let wel op! De meeste essentiële oliën die je in de winkel kunt kopen zijn niet puur, krachtig en therapeutisch. Niet om op je lichaam te smeren en niet om in te nemen. Ga dus niet zomaar iets aanschaffen en uitproberen.
Ik werk met de krachtige, pure en therapeutische olien van dōTERRA, die de hoogste standaard hanteert en geen concessies doet. Ik vertel je er graag meer over en begeleid je met liefde als je ervoor kiest deze olien in te zetten of uit te proberen.
Aan de slag
In mijn praktijk begeleid ik op een holistische manier bij burn out en allerlei andere klachten die terug te voeren zijn op een hormonale disbalans. Ik kijk naar jou als mens, als geheel. Niet naar je klacht alleen. Niet om je zo snel mogelijk weer aan het werk te krijgen, maar om de oorzaak te vinden en die op een natuurlijke en duurzame manier aan te pakken.
Niet om je even snel te fixen, maar om samen te bouwen, op een manier en in een tempo dat bij jou past, aan een betere gezondheid en meer vitaliteit. Spreekt dat je aan? Dan ben je van harte welkom!